Hiyayakko (冷奴, ฮิยายักโกะ)

Hiyayakko (冷奴, ฮิยายักโกะ) คืออะไร

Hiyayakko (ฮิยายักโกะ) หรือที่ชาวไทยเรียกว่า เต้าหู้เย็นญี่ปุ่น เป็นอาหารที่เรียบง่ายทำจากเต้าหู้สด โดยส่วนใหญ่มักใช้เต้าหู้ขาวเนื้อเนียนละเอียดหั่นเป็นชิ้นสี่เหลี่ยมขนาดพอดีคำ ราดด้วยซอสโชยุ โรยหน้าด้วยเครื่องเคียงต่าง ๆ อาทิ หัวไชเท้าขูด ต้นหอมซอย ขิงขูด หรือปลาโอแห้ง

ที่มาของชื่อ Hiyayakko (冷奴, ฮิยายักโกะ) 

คำว่า Hiyayakko (冷奴) ประกอบด้วยคำสองคำ คือ Hiya (冷) แปลว่า เย็น และ Yakko (奴)ซึ่งในอดีตหมายถึงคนรับใช้ของซามูไรในสมัยเอโดะ (ค.ศ. 1603-1868) โดยคนเหล่านี้มักสวมเสื้อกั๊กที่มีตราประจำตระกูลเป็นรูปข้าวหลามตัดติดอยู่ที่บริเวณไหล่ สัญลักษณ์ดังกล่าวต่อมาได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของการตัดสิ่งของให้เป็นทรงสี่เหลี่ยมลูกบาศก์ เช่น การหั่นเต้าหู้เป็นก้อนสี่เหลี่ยมจะเรียกว่า Yakko ni kiru เมื่อนำมารวมกับคำว่า Hiya จึงเกิดเป็นคำว่า Hiyayakko หมายถึงเต้าหู้เย็นที่หั่นเป็นก้อนสี่เหลี่ยม

ต้นกำเนิดของ Hiyayakko (冷奴, ฮิยายักโกะ) 

เรื่องราวของ Hiyayakko เริ่มต้นจากเต้าหู้ ซึ่งเป็นส่วนประกอบหลักของอาหารจานนี้ แม้ว่าในปัจจุบันเต้าหู้จะเป็นส่วนหนึ่งของอาหารญี่ปุ่น แต่แท้จริงแล้วเต้าหู้มีต้นกำเนิดในประเทศจีนเมื่อประมาณ 2,000 ปีที่ผ่านมา โดยมีบันทึกว่าเต้าหู้ถูกคิดค้นขึ้นโดยหลิวอัน (劉安) พระราชนัดดาของจักรพรรดิฮั่นอู่ตี้แห่งราชวงศ์ฮั่น

การเดินทางของเต้าหู้จากประเทศจีนสู่ประเทศญี่ปุ่นยังไม่ปรากฏหลักฐานที่แน่ชัด แต่อย่างไรก็ตามมีการสันนิษฐานกันว่าพระสงฆ์ศาสนาพุทธนิกายเซนเป็นผู้นำเต้าหู้เข้ามาในช่วงยุคนาระ (ค.ศ. 710-794) แต่ในช่วงแรกนี้เต้าหู้ยังจำกัดอยู่แต่ในวัด และกลุ่มชนชั้นสูง เนื่องจากมีกระบวนการผลิตที่ซับซ้อน และวัตถุดิบหลักอย่างถั่วเหลืองยังมีราคาสูง

การเปลี่ยนแปลงในยุคยุคเอโดะ (ค.ศ. 1603-1868)

เมื่อเข้าสู่ยุคเอโดะ (ค.ศ. 1603-1868) สังคมญี่ปุ่นเกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ เศรษฐกิจเติบโต การค้าขายเจริญรุ่งเรือง และวัฒนธรรมการบริโภคอาหารก็พัฒนาไปอย่างมาก มีการพัฒนากระบวนการผลิตทำให้เต้าหู้มีราคาถูกลง และผลิตได้ในปริมาณมากขึ้น ส่งผลให้เต้าหู้เริ่มเป็นที่นิยมในหมู่ประชาชนทั่วไป

ในยุคนี้มีร้านขายเต้าหู้เกิดขึ้นมากมายในเมืองต่าง ๆ และมีการคิดค้นเมนูจากเต้าหู้ขึ้นมาหลากหลายรูปแบบ หนึ่งในนั้นก็คือ Hiyayakko แต่ทั้งนี้ยังไม่มีหลักฐานที่แน่ชัดว่าใครเป็นผู้คิดค้น Hiyayakko ขึ้นมาเป็นครั้งแรก แต่เชื่อกันว่าเมนูนี้ถือกำเนิดขึ้นในฐานะอาหารที่เหมาะกับฤดูร้อน เพราะไม่ต้องผ่านความร้อนในการปรุง เพียงแค่หั่นเต้าหู้เย็นเป็นก้อน ราดโชยุ และโรยหน้าด้วยเครื่องต่าง ๆ ก็พร้อมรับประทานได้เลย

อาหารที่สะท้อนถึงวิถีชีวิต และปรัชญาอาหารของชาวญี่ปุ่น

Hiyayakko เป็นอาหารที่สะท้อนถึงวิถีชีวิต และปรัชญาอาหารของชาวญี่ปุ่นที่เน้นความเรียบง่าย และการเคารพในรสชาติของวัตถุดิบดั้งเดิม เต้าหู้เย็นที่มีเนื้อสัมผัสนุ่มละมุน และรสชาติอ่อนโยน เมื่อรับประทานคู่กับซอสโชยุ ขิงขูด ต้นหอมซอย และปลาโอแห้งขูด จะก่อให้เกิดรสชาติที่กลมกล่อม และให้ความรู้สึกสดชื่น เหมาะสำหรับรับประทานในช่วงฤดูร้อนที่มีอากาศร้อนอบอ้าว

ในหนังสือสูตรอาหาร ขุมสมบัติแห่งเต้าหู้ (Tofu Hyakuchin) ที่ตีพิมพ์ในปี ค.ศ. 1782 ได้กล่าวถึง Hiyayakko ว่า เป็นที่รู้จักกันดีเสียจนไม่จำเป็นต้องอธิบาย สะท้อนถึงความนิยม และความแพร่หลายของเมนูนี้ในสังคมญี่ปุ่นยุคนั้น

Hiyayakko กับความเชื่อมโยงในวัฒนธรรมการดื่มสาเก

นอกจากนี้ในญี่ปุ่น Hiyayakko ยังมีความเชื่อมโยงกับวัฒนธรรมการดื่มสาเกด้วย โดยเป็นกับแกล้มที่ได้รับความนิยมอย่างสูงในร้าน izakaya ทั่วประเทศญี่ปุ่น เมื่อลูกค้าสั่งสาเก พนักงานมักจะเสิร์ฟ Hiyayakko เป็นอาหารเรียกน้ำย่อยจานเล็ก ๆ ควบคู่กันไป เต้าหู้เนื้อเนียนนุ่มกับซอสโชยุรสกลมกล่อมช่วยเสริมรสชาติของสาเกได้อย่างลงตัว

ความเปลี่ยนแปลงของ Hiyayakko ตั้งแต่ยุคแรกถึงปัจจุบัน

ในยุคแรก Hiyayakko มีเพียงเต้าหู้เย็น ราดด้วยโชยุเล็กน้อย โรยด้วยต้นหอมซอย แต่เมื่อเวลาผ่านไปเครื่องเคียงของ Hiyayakko ก็มีความหลากหลายมากขึ้น เช่น ขิงขูด ปลาโอแห้งขูด สาหร่ายโนริ งาขาวคั่ว วาซาบิ ไข่นกกระทาดิบ มายองเนส หรือเครื่องเคียงตามฤดูกาล เช่น มะเขือเทศ แตงกวา ใบชิโสะ หรือเห็ดต่าง ๆ

แม้ว่า Hiyayakko จะดูเป็นอาหารที่เรียบง่าย และใช้วัตถุดิบเพียงไม่กี่ชนิด แต่การปรุง Hiyayakko ให้อร่อยอย่างแท้จริงนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย เนื่องจากต้องใส่ใจในรายละเอียดตั้งแต่การคัดสรรวัตถุดิบ เต้าหู้ต้องมีเนื้อสัมผัสเนียนละเอียด และรสหวานละมุนตามธรรมชาติ ซอสโชยุต้องมีกลิ่นหอม และรสชาติไม่เค็มจัด ส่วนต้นหอม ขิง และปลาโอแห้ง จะต้องมีความสดใหม่ และนำมาหั่นหรือขูดก่อนเสิร์ฟเท่านั้น ซึ่งทั้งหมดนี้สะท้อนให้เห็นถึงวิถีแห่งความพิถีพิถันที่ชาวญี่ปุ่นสืบทอดกันมาแต่โบราณ

ปัจจุบัน Hiyayakko ยังคงเป็นเมนูยอดนิยมทั้งในร้านอาหารญี่ปุ่น และในครัวเรือนทั่วไป